माइकोराइजल फङ्गसले धानमा नाइट्रोजन अवशोषण बढायो

मुख्य नतिजाहरू:

AMF हालिएको धानमा जराको तौल ३५–४०% सम्म बढ्यो, जसले नाइट्रोजन सोस्ने क्षमता बढायो।
जराको वरिपरि (rhizosphere) मा प्रोटिएज र सेलुलेज इन्जाइमको क्रियाशीलता बढ्यो र Clostridium र Cystobasidium जस्ता लाभदायक सूक्ष्मजीवहरूको संख्या बढ्यो।
जराबाहिरको भाग (hyphosphere) मा Bacillus र GS16 जस्ता सूक्ष्मजीवहरू बढे, जसले β-glucosidase र phosphatase इन्जाइम सक्रिय बनाए।
कम फस्फोरस (P) भएको माटोमा AMF ले सूक्ष्मजीव नेटवर्क अझ जटिल बनायो र माटोको इन्जाइम गतिविधि बढायो, जसले फङ्गसमार्फत नाइट्रोजन सोस्ने क्षमता अझ प्रभावकारी बनायो।

कृषि क्षेत्रमा यसको महत्व

अत्यधिक रासायनिक मल प्रयोगले माटोको गुणस्तर बिगार्दै गएको अवस्थामा, यो अध्ययनले देखाउँछ कि माइकोराइजल फङ्गसले जैविक रूपमा माटो सुधार्न सक्छ। यी फङ्गसहरूले माटोभित्रका जीवाणु र फङ्गसको नेटवर्क सक्रिय बनाएर धानलाई आवश्यक नाइट्रोजन र फस्फोरस सजिलै उपलब्ध गराउँछन्।

यसले रासायनिक मलमा निर्भरता घटाउने र सतत धान उत्पादन प्रणाली स्थापना गर्ने सम्भावना देखाएको छ।

निष्कर्ष

AMF केवल फङ्गस होइन—यो धानका जराका “जैविक सहकर्मी” हो। यसले माटोको जीवाणु र इन्जाइमहरू सक्रिय बनाएर धानको वृद्धि र पोषक अवशोषण सुधार गर्छ। नतिजा स्वरूप, किसानहरूले कम मल प्रयोग गरेर पनि उत्पादनमा सुधार ल्याउन सक्छन्, जसले दीर्घकालीन रूपमा पर्यावरणमैत्री र टिकाउ कृषि प्रणाली निर्माण गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ।

Reference

Chen, P., Cheng, Y., Chen, R., Wang, N., Yu, J., Xue, L., & Yang, L. (2025). Arbuscular mycorrhizal fungi inoculation enhances 15N uptake by rice via modifying rhizosphere and hyphosphere soil bacterial and fungal community and soil enzyme activity. Plant and Soil. https://doi.org/10.1007/s11104-025-07986-3