विश्वभर सर्वाधिक खेती गरिने तरकारीमध्ये टमाटर सबैभन्दा संवेदनशील बाली हो, विशेषगरी पानीको कमी हुँदा। विश्व तापमान वृद्धि र खडेरीले उत्पादन घटाइरहेको सन्दर्भमा नयाँ अनुसन्धानले समाधान देखाएको छ—जिंक अक्साइड न्यानोपार्टिकल्स (ZnO-NPs) र **स्यालिसिलिक एसिड (Salicylic Acid)**को पातमा छर्काइले टमाटरमा खडेरी प्रतिरोध क्षमता बढाउँछ।
कसरी काम गर्छ?
खडेरीले टमाटरको नाइट्रोजन, फस्फोरस र पोटासियम जस्ता पोषक तत्व घटाउँछ र बिरुवाको भित्री संरचना (जस्तै xylem र cortex) कमजोर पार्छ। तर ZnO-NPs र SA प्रयोग गरेपछि बिरुवाले superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) र peroxidase (POD) जस्ता एन्टिअक्सिडेन्ट इन्जाइम सक्रिय गर्छ।
यी इन्जाइमहरूले अक्सिडेटिभ स्ट्रेस घटाउँछन्, कोषको क्षति रोक्छन् र पोषक तत्व पुनः सोस्ने क्षमता बढाउँछन्। ZnO-NPs र SA सँगै प्रयोग गर्दा डाँठ र कोश संरचना बलियो बनेको पाइयो।
संयुक्त प्रभाव
अलग-अलग प्रयोगले पनि सुधार ल्याए, तर दुवैको संयोजनले सबैभन्दा राम्रो नतिजा दियो—इन्जाइम सक्रियता, पोषक तत्व सोस्ने क्षमता र बोटको बनावटमा उल्लेखनीय सुधार।
महत्व
यो प्रविधिले रासायनिक मल र बृद्धि नियन्त्रकको विकल्पमा दिगो उपाय प्रदान गर्छ। न्यानोटेक्नोलोजी र प्राकृतिक हर्मोनको संयोजनले किसानलाई पानीको कमी भएका क्षेत्रमा पनि गुणस्तरीय टमाटर उत्पादन गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
जस्तो-जस्तो विश्वभर पानी अभाव बढ्दैछ, ZnO-NPs र स्यालिसिलिक एसिडको प्रयोग कृषि क्षेत्रका लागि नयाँ दिगो र जलवायु-स्मार्ट समाधान बन्न सक्छ।
Reference
El-Beltagia, H. S., El-Nady, M. F., El-Mogy, M. M., & Metwaly, M. M. S. (2025). Foliar Application of Zinc Oxide Nanoparticles and Salicylic Acid Enhances Drought Tolerance in Tomato by Improving Antioxidant Defence, Nutrient Uptake, and Anatomical Features. Russian Journal of Plant Physiology, 72(6), 184. https://doi.org/10.1134/S1021443725603878
